Osy i szerszenie
Osy i szerszenie to agresywne owady. Co prawda nie atakują ludzi bez powodu, ale zdarzają się sytuacje, kiedy nasze zachowanie „interpretują” jak zagrożenie i rozjuszone zaczynają dotkliwie żądlić. Ich ukąszenia są nie tylko uciążliwe i bardzo bolesne, ale też niebezpieczne szczególnie dla dzieci i osób uczulonych na jad. Warto więc jak najszybciej pozbyć się nie tylko pojedynczych owadów, ale też ich siedlisk, jeśli założyły je w pobliżu naszego domu, ogrodu, czy działki. Poniżej podpowiadamy, jak radzić sobie z tymi nieproszonymi gośćmi.
Jak odróżnić osę i szerszenia – cechy charakterystyczne
Owady błonkoskrzydłe (tzw. Błonkówki, do których należą także osa i szerszeń) mają wiele cech wspólnych – przezroczyste skrzydła, duże oczy o złożonej budowie, parę czułek, żądła i specyficzne, żółto-czarne ubarwienie. Podobna budowa owadów może dezorientować, a w konsekwencji rodzić problemy – likwidujemy pożyteczne dla środowiska gatunki np. pszczoły miodne i objęte ochroną trzmiele, biorąc je mylnie za osy czy szerszenie. Poniżej wskazujemy kilka charakterystycznych cech osy i szerszenia, które pozwolą odróżnić je od pozostałych błonkówek.
Osa – budowa i charakterystyka
- Długość ciała osy osiąga od 10 do 20 mm (są minimalnie większe od pszczół, ale zdecydowanie mniejsze od szerszeni);
- Tułów osy charakteryzuje smukłe przewężenie, skąd wzięło się popularne określenie „talia osy”;
- Ubarwienie tak jak w przypadku pozostałych błonkówek jest żółto-czarne (jedynie pszczoła jest brązowo-czarna), ale w przypadku os przyjmuje charakterystyczny geometryczny kształt (w przeciwieństwie do prostych pasów na ciele pszczół);
- Żądło występuje tylko u samic, tak jak u pszczół, ale osa może żądlić wielokrotnie, aż do wyczerpania jadu (pszczoły żądlą tylko raz, a później umierają).
Szerszeń – budowa i charakterystyka
- To największy owad z gatunku błonkówek, osiąga od 17 do 35 mm;
- Ubarwienie szerszeni jest inne, w zależności od regionu – owady występujące w Polsce charakteryzują się czarnym tułowiem w rude plamy i odwłokiem w żółto-czarne paski;
- Tylko samice posiadają żądło, które jest widoczne dopiero w momencie ataku (wysuwa się podczas żądlenia).
Specyficzną cechą zarówno os i szerszeni jest prawie całkowity brak owłosienia, które jest tak charakterystyczne dla pszczół i trzmieli.
Przy okazji omawiania owadów błonkoskrzydłych warto wspomnieć o szerszeniu azjatyckim, który co prawda nie występuje jeszcze w Polsce, ale szacuje się, że pojawi się u nas w przeciągu kilku najbliższych lat. Szerszenie azjatyckie nie różnią się znacznie od swych pospolitych „kuzynów”, są jednak większe – mierzą nawet do 45mm. Wielkość ciała przekłada się na ilość jadu – analogicznie jest go więcej, przez co użądlenia szerszeni azjatyckich mogą być znacznie bardziej bolesne.
Co przyciąga osy i szerszenie – czym żywią się owady?
Zarówno osy jak i szerszenie w pobliże ludzi przyciąga woń pożywienia. Owady upodobały sobie szczególnie słodkie, kwiatowe lub owocowe zapachy – niezależnie czy ich źródłem są naturalne czy chemiczne produkty. Pozostawione na wierzchu soczyste owoce będą odpowiednią pożywką zarówno dla os, jak i szerszeni. Te ostatnie żywią się również sokami młodych drzew i innymi owadami. Będą się więc pojawiać w pobliżu młodych sadów, lasów i w ogrodach, czyniąc szkodę np. przez podgryzanie owoców, uszkadzanie kory drzewek czy zjadanie użytecznych dla środowiska pszczół. Z kolei podstawą pożywienia os jest pokarm węglowodanowy – słodki nektar kwiatów w naszych ogrodach, soczyste owoce, ale także przetworzone produkty jak ciasta, słodycze, soki.
Lokalizacja gniazd owadów – gdzie występują osy i szerszenie?
Naturalnym środowiskiem os i szerszeni były oczywiście lasy. Jednak z powodu ludzkiej działalności owady te utraciły swoje naturalne siedliska i dostosowały się do życia w pobliżu terenów zurbanizowanych i zagospodarowanych rolniczo. Na swoje gniazda wybierają miejsca częściowo zaciemnione, ukryte, osłonięte przed deszczem i wiatrem, czasem na dużej wysokości. Można je znaleźć najczęściej w dziuplach drzew, w krzewach, ziemnych norach po mniejszych ssakach, pod dachem domu czy pod sufitem w garażu, na strychach, w dziurach i zagłębieniach ścian budynków. Dodatkowo szerszenie często korzystają ze skrzynek lęgowych dla ptaków, czy starych, opuszczonych uli. O ile obecność jednej osy czy szerszenia nie stanowi większego zagrożenia – owady udają się w dość długie loty w poszukiwaniu pożywienia czy miejsca na siedlisko, o tyle gniazdo zlokalizowane w pobliżu naszego domu stanowi już spore zagrożenie. Owady stają się agresywny, kiedy czują niebezpieczeństwo ze strony człowieka, a ich wielokrotne użądlenia mogą powodować duże konsekwencje zdrowotne.
O jakiej porze roku uważać na osy i szerszenie – kiedy pojawiają się w domach, ogrodach i na działkach?
Zarówno osy i szerszenie stają się aktywne już wczesną wiosną – w kwietniu. To wtedy zapłodniona poprzedniego lata samica wylatują na poszukiwanie miejsca na gniazdo. Po założeniu siedliska, samica zostaje w gnieździe i składa jaja, z których legną się larwy, a te szybko wyrastają na robotnice/ trutnie. Owady są aktywne przez całe lato – bronią gniazda, karmią młodsze owady. Pod koniec lata następuje okres godowy, w czasie którego samice są zapładniane i udają się na poszukiwanie miejsca zimowania – w tym czasie pozostają nieaktywne. Samce i robotnice nie przeżywają zimy.
Jak odstraszyć pojedyncze owady?
Obecność pojedynczych owadów nie oznacza jeszcze, że w pobliżu Twojego domu czy działki znajduje się gniazdo. Jednak może być to sygnał, że osy lub szerszenie poszukują miejsca na odpowiednie siedlisko. Warto wówczas podjąć kroki, które odstraszą niechcianych lokatorów. Najprostszym sposobem, by zabezpieczyć dom przed pojedynczymi owadami jest zamontowanie moskitiery w oknach czy drzwiach balkonowych. Moskitiera uniemożliwi owadom wtargnięcie do wnętrza, a jednocześnie pozwoli na swobodne wietrzenie pomieszczeń. Na rynku są też dostępne preparaty owadobójcze w aerozolu – regularne spryskiwanie nimi futryn drzwi i okien, parapetów czy kratek wentylacyjnych skutecznie odstraszy owady. Tego rodzaju środki działają zwykle ok dwóch tygodni, dlatego czynność musi być powtarzana. Ponieważ osy i szerszenie często budują gniazda w otworach i szczelinach w ścianach, warto sprawdzić stan budynków i naprawić ewentualne uszkodzenia, Zarówno osy jak i szerszenie są wrażliwe na niektóre zapachy. Dlatego, jeśli w pobliżu domu znajduje się ogród lub działka warto posadzić na nich rośliny, których zapach zniechęci owady. W przypadku os są to np. mięta, majeranek, tymianek czy wrotycz pospolity. Na szerszenie świetnie sprawdzą się lawenda, bratki i pelargonie.
Czy możesz liczyć na pomoc Straży Pożarnej w likwidacji gniazda os lub szerszeni?
Istnieje powszechnie przekonanie, że usuwanie gniazd os i szerszeni jest obowiązkiem Straży Pożarnej, a ich samodzielne usuwanie może być karalne. Niestety, jest ono błędne. Strażacy podejmują działania interwencyjne tylko w przypadku, gdy istnieje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi np. w miejscach gdzie przebywają dzieci lub osoby o ograniczonej możliwości poruszania się. W pozostałych przypadkach z gniazdem os i szerszeni należy poradzić sobie samodzielnie lub skorzystać z usług profesjonalnej firmy zajmującej się dezynsekcją.
Samodzielna likwidacja gniazda os lub szerszeni – jaki sposób będzie najbezpieczniejszy?
Gniazda os i szerszeni zwykle znajdują się w miejscach niedostępnych, w związku z tym ich usunięcie może przysporzyć wielu trudności. Jeśli jednak zdecydujesz się na samodzielne usunięcie siedliska pamiętaj o zachowaniu zasad bezpieczeństwa. Przed przystąpieniem do działania upewnij się, że w pobliżu gniazda nie przebywają inne osoby lub zwierzęta, które mogłyby paść ofiarą owadów. Najlepszą porą na usunięcie gniazda jest noc lub wczesne godziny poranne – osy i szerszenie są wówczas najmniej aktywne. Należy pamiętać, by nie używać dodatkowego oświetlenia, które mogłoby zaalarmować owady. Niezwykle ważne jest także odpowiednie zabezpieczenie ciała – gruba odzież powinna ochraniać także ręce, nogi, głowę i twarz (tutaj np. kapelusz z siatką, który kupisz w sklepie pszczelarskim). Do usunięcia gniazda niezbędny będzie dobrej jakości preparat owadobójczy. Środki tego rodzaju są dostępne w sklepach i ich zakup nie wymaga żadnych uprawnień. Najlepiej wybrać taki, który można stosować na odległość, z co najmniej 5 – 7m. Przed zastosowaniem preparatu koniecznie zapoznaj się z instrukcją producenta. Po rozpyleniu środka należy odczekać, zwykle około doby. Kiedy masz pewność, że owady nie żyją, fizycznie usuń gniazdo (tak jak wcześniej zabezpiecz się odzieżą ochronną). W tym celu przygotuj gruby worek, w którym umieścisz gniazdo. Tak zabezpieczone gniazdo należy umieścić w szczelnym koszu na śmieci, najlepiej z dala od domu, a miejsce po nim dokładnie oczyścić, by zapobiec ponownemu pojawieniu się owadów. Warto także zabezpieczyć wszelkie uszkodzenia w ścianach naszego domu, czy budynków na działce, np. za pomocą specjalnej pianki.
Niektóre źródła wskazuje inne metody na pozbywanie się gniazd os i szerszenie. Są to m. in. podpalanie, polewanie wodą, czy strącanie. Pamiętaj jednak, że masz do czynienia bardzo agresywnymi owadami i tego rodzaju metody mogą przynieść katastrofalne skutki. Jeśli podejrzewasz, że jesteś uczulony na jad os lub pszczół po żadnym pozorem nie podejmuj się usuwania ich gniazda samodzielnie – w takim wypadku koniecznie zwróć się do profesjonalnej firmy. Podobnie, jeśli masz wątpliwość, co do tego, gdzie dokładnie znajduje się gniazdo lub gdy mieści się ono na dużej wysokości, wymagającej użycia drabiny. Usługi dezynsekcyjne nie są drogie a zdecydowanie bezpieczniejsze.
Profesjonalna dezynsekcja os i szerszeni – na czym polega?
Ponieważ istnieje ogromne ryzyko zyskania wielu użądleń podczas usuwania gniazd os i szerszeni, najbezpieczniej będzie skorzystać z usług specjalistycznej firmy, zajmującej się dezynsekcją, czyli zwalczaniem owadów. Środki stosowane przez firmy dezynsekcyjne są zdecydowanie silniejsze niż te ogólnodostępne w sklepach. W zależności od wielkości siedliska os i szerszeni, a także ich lokalizacji stosuje się różne metody dezynsekcji. Najpopularniejszą jest oprysk, który polega na ciśnieniowym zaaplikowaniu środka owadobójczego. Inną metodą jest opylanie, które wykorzystuje preparaty w postaci pylistej substancji – tego rodzaju środki stosuje się w miejscach, gdzie oprysk jest niewskazany. Firma dezynsekcyjna powinna dokładnie usunąć gniazdo po zastosowaniu środka owadobójczego, a także oczyścić miejsce, w którym się znajdowało. Pracownicy firmy sprawdzą też teren wokół Twojego domu, w celu wykrycia potencjalnych miejsc na powtórne zagnieżdżenie roju i wskażą, w jaki sposób można je zabezpieczyć.