Pochodzące z północnych Chin szczury są jednym z najbardziej inwazyjnych gatunków na świecie – rozprzestrzeniły się na wszystkie kontynenty (z wyjątkiem Antarktydy). Obecnie żyją wszędzie tam, gdzie ludzie, ale szczególnie upodobały sobie miasta. To tutaj znajdują schronienie – w kanałach, tunelu metra, ale też w naszych piwnicach, na poddaszu, czy na strychu. Tutaj mają też niemal nieograniczony dostęp do pożywienia. Zjadają śmieci, gnijące mięso i zboże – niszczą przy tym nasze mienie, zanieczyszczają żywność i przenoszą choroby. O tym, w jaki sposób (a właściwie: dzięki jakim cechom) szczury opanowały miasta w Polsce i na świecie traktuje poniższy artykuł. Mówimy też o tym, jakie szkody szczury wyrządzają mieszkańcom miast i w jaki sposób pozbyć się szkodników.
Fenomen szczura – cechy, które ułatwiają szczurom inwazję miast
Intelekt szczurów
Badania naukowe dowodzą, że w drodze ewolucji szczury zyskały nie tylko szereg cech fizycznych, które ułatwiają przetrwanie nawet w najtrudniejszych warunkach, ale także niezwykły intelekt. Nie będzie nowiną, gdy napiszemy, że szczury od zawsze były wykorzystywane do eksperymentów naukowych – to oczywiście dzięki ich niezwykłej zdolności uczenia się. Szczury potrafią myśleć na poziomie abstrakcji, o jaki większość z nas by ich nie podejrzewała. Włamując się do pomieszczenia, opracowują kilka scenariuszy i planów awaryjnych. Gdy zauważysz szczura, który biega po Twoim salonie, nie myśl, że robi to bez celu. Przeprowadza rekonesans – zapoznaje się z wnętrzem i zapamiętuje jego rozkład, by wykorzystać te informacje w przyszłości. W jego umyśle uaktywnia się hipokamp – część mózgu odpowiedzialna m.in. za pamięć i uczenie się. Dzięki niemu szczur rejestruje wyniki swoich doświadczeń – zapamiętuje odległości między poszczególnymi obiektami i czas potrzebny do pokonania drogi. Jego umysł działa jak film, który zwierzę może odtwarzać, również od tyłu. Wykonuje mapę pamięciową, zapamiętując położenie obiektów względem siebie. Taka umiejętność pozwoli mu ponownie dotrzeć do wcześniej obranego celu w znacznie krótszym czasie, lub znaleźć drogę ucieczki w razie kłopotów. Pod względem przewidywania zdarzeń szczury mogą więc rywalizować nawet z ludźmi. Są przy tym równie ciekawskie i skłonne do badania nowego terytorium. Ta zdolność analizowania środowiska i wrodzony spryt zdecydowanie ułatwiają szczurom klimatyzację w z pozoru nieprzystępnych (bo pełnych ludzi) miastach.
Cechy fizyczne
Swojego intelektu w miastach szczury używają m.in. po to, by wedrzeć się do ludzkich domów, mieszkań, innych obiektów. By tego dokonać wykorzystują też kilka innych umiejętności, jak kopanie tuneli i przegryzanie ścian, ale na szczególną uwagę zasługują długie skoki. Większość szczurów potrafi skakać z dużej wysokości bez większego wysiłku. Szkodnik, który znalazł się w Twoim mieszkaniu najprawdopodobniej do niego wskoczył – najprostsza droga prowadzi po kablu np. telefonicznym, potem wystarczy wskoczyć na parapet lub dach okna. Umiejętność skakania jest jedną z najważniejszych technik sztuki przetrwania. Szczury zawdzięczają ją m.in. mięśniom nóg, które są zbudowane z mocnych, zwartych włókien kurczliwych. Kończyny tylne zwierzęcia działają jak sprężyny umożliwiające skoki na odległość pięciu długości jego ciała. Taki wyczyn wymaga jednak utrzymania równowagi. Tę gwarantuje specjalny narząd – nagi i przypominający twardą gumę ogon, który jest prawie tak długi, jak sam szczur. Zbudowany z elastycznych ścięgien ułatwia zachowanie równowagi podczas chodzenia po linie czy kablu. Nawet, gdy lina się obraca, szczur nie traci rezonu – ogon działa jak dodatkowa kończyna chwytna. Inną cechą ułatwiająca przetrwanie w mieście są ostre pazury, które umożliwiają szczurom wspinać się niemal na każdą pionową przeszkodę. Wierzchnia warstwa pazurów rośnie szybciej niż spodnia, co powoduje ich zagięcie. Pazury są cieńsze na krawędziach i w tym miejscu ścierają się szybciej niż w środku. Tak powstaje ostry sprzęt wspinaczkowy do chodzenia po wysokich kondygnacjach.
Dodatkowo – szkielet szczura jest zadziwiająco elastyczny – intruz może przedostać się niemal przez każdy otwór, o ile zmieści się w nim wcześniej jego głowa (często przecież mniejsza od pozostałej części ciała). Jego żebra są połączone z kręgosłupem za pomocą ruchomych stawów, które ustępują pod naciskiem w sytuacji, kiedy szczur musi przecisnąć się w ciasnym przejściu. Mimo że szczury zaliczamy to zwierząt lądowych, to są one doskonałymi pływakami. W wodzie ich tylne kończyny służą do wiosłowania, a przednie i ogon do sterowania. Do tego są bardzo wytrzymałe – mogą pływać bez przerwy przez trzy dni. Świetnie radzą sobie też z nurkowaniem – wstrzymują oddech przez trzy minuty. Umiejętność pływania wyjaśnia między innymi powszechną obecność szczurów w miejskich ściekach/ kanałach. Bardzo ważną rolę u tych gryzoni ogrywa też wyczulony zmysł powonienia, który wykształcił się w celu wyczuwania zagrożenia (np. drapieżników), czy ukrytego pożywienia. Szczury zaliczają się do zwierząt obdarzonych najlepszym węchem. Odbierają zapach każdym nozdrzem oddzielnie – dzięki temu w ciągu pięćdziesięciu milisekund potrafią stwierdzić skąd pochodzi. Jeden osobnik ma około10 milionów komórek nabłonka węchowego – dwa razy tyle, co człowiek. Szczury nie bez powodu zaliczamy do gryzoni – to jedna z najbardziej znienawidzonych przez ludzi cech tych zwierząt. Ich cztery ostre siekacze pozwalają przegryzać, przesuwać i przeciągać przedmioty. Zęby szczura rosną na okrągło, ok 1cm w ciągu miesiąca. To generuje ciągłą potrzebę ścierania – inaczej nie nadawałyby się do jedzenia. Dwa przednie zęby szkodnika oddziela szpara, którą wypełnia hałd błony śluzowej. Dzięki temu może żuć bez konieczności połykania. To umiejętność, która przydaje się podczas przegryzania metalu i betonu, których w mieście jest aż nadto – dla szczurów jednak nie stanowią większego problemu. Dodatkowo szkliwo na zębach szczura jest twarde jak żelazo, co ułatwia radzenie sobie nawet z najtrudniejszymi przeszkodami.
Wyjątkowo szybkie tempo rozmnażania
Gdy szczury znajdą miejsce z łatwym dostępem do pożywienia, bez wahania zbudują swoje gniazdo w pobliżu – np. wokół osiedla. W takim „spokojnym i bezpiecznym” otoczeniu mogą pozwolić sobie na rozmnażanie. Szczury niemal bezustannie wydają na świat potomstwo. Ich samice są gotowe do zapłodnienia co cztery dni. Ciąża trwa tylko trzy tygodnie, a z jednej może urodzić się nawet 12 młodych. Będą one gotowe do dalszego rozrodu już po kilku miesiącach. W ciągu roku para szczurów może się doczekać 15 tysięcy potomków. To oznacza, że jeśli na początku w danym miejscu mieszkało 50 szczurów, to po trzech tygodniach będzie ich tam 300, a za kilka miesięcy 2400. Takie tempo rozmnażania wymaga poszukiwania coraz to nowych terenów do życia. Szczury mogą w tym celu pokonać naprawdę duże odległości – między innymi, dlatego mówi się, że są jednym z najbardziej ekspansywnych gatunków zwierząt.
Zachowanie szczurów w stadzie
Podobnie jak przedstawiciele innych gatunków szczury wiedzą, że w stadzie tkwi siła, dlatego w środowisku naturalnym (i mamy tu na myśli także miasto, w którym szczury żyją na wolności, nie mówimy o udomowionych osobnikach) zwykle żyją gromadnie. Wewnątrz ich społeczności rozwija się hierarchia – silne jednostki dominują, a słabsze muszą się podporządkować. Co ciekawe – poszczególnym osobnikom w stadzie przydziela się też określone zadania. Można wyróżnić np. „zwiadowców” – to szczury, które badają teren, jako pierwsze zbliżają się do niebezpieczeństwa, próbują pożywienia. Z reguły do grupy „zwiadowców” należą słabsze ogniwa, czyli takie, których śmierć osłabi stado szczurów najmniej. Dopiero, kiedy terytorium i żywność zostaną sprawdzone „do gry” wchodzą najsilniejsze szczury. Trzeba jednak zaznaczyć, że mimo tak „bezwzględnego” podejścia do utrzymania porządku w stadzie, szczury są też niezwykle empatyczne – zawsze pomagają swoim towarzyszom wydostać się z opresji. Nawet w przypadku, gdy muszą wybierać między smakowitym kąskiem, a bezpieczeństwem towarzysza – w pierwszej kolejności ratują kompana. Zupełnie jakby rozumiały ideę wzajemności i liczyły, że być może zdarzy się sytuacja, że towarzysz odwdzięczy się tym samym, albo po prostu wyznają zasadę, że im więcej osobników w zespole, tym jest on silniejszy, a każdy z pojedynczych szczurów bezpieczniejszy. Jednak sposób, w jaki żyją w stadzie bez wątpienia świadczy o ich inteligencji – hierarchia sprzyja przetrwaniu, a ryzykowanie życiem pojedynczych osobników dla ratowania stada jest u szczurów wliczone w rachunek zysków i strat.
Podsumowując – jeśli przyjrzymy się szczurom bliżej, zauważymy, że mają narzędzia prawdziwych rzemieślników (mocne i ostre zęby i pazury), wytrzymałość długodystansowców, zwinność akrobatów, i umysły pod wieloma względami równe tym ludzkim. Wszystkie te cechy sprawiają, szczury świetnie nadają się do roli królów miejskiej dżungli i niełatwo będzie ich się stąd pozbyć.
Jakie szkody szczury wyrządzają w miastach?
Szacuje się, że w dużych miastach Polski stosunek liczby gryzoni do ludzi wynosi jeden do jednego. Są jednak i dane mówiące o relacji pięć, a nawet dziesięć do jednego, czyli pięć/ dziesięć razy więcej szczurów niż ludzi. Takie statystyki mogą przerażać, tym bardziej, że gatunek uchodzi za jeden z najbardziej szkodliwych. Szczury przenoszą (głównie za sprawą pasożytujących na nich wszy i pcheł) ponad 40 szkodliwych ludzkich chorób, takich jak tyfus mysi, dżuma, gorączka po ukąszeniach szczurów, choroba Weila, choroba Chagi, ospa riketsjowa, tularemia, gorączka Lassa, leptospiroza, salmonelloza, limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i wścieklizna. Szkodniki stanowią więc bezpośrednie zagrożenie dla życia ludzi, a w miastach jest ono jeszcze większe – znamy z historii wiele przykładów, kiedy to plaga szczurów w środowisku miejskim była przyczyną groźnych epidemii. Uważa się, że choroby przenoszone przez szczury pochłonęły więcej ludzkich istnień w ciągu ostatnich 10 stuleci niż wszystkie ofiary wszystkich wojen i rewolucji łącznie. Dodatkowo – w miejscach żerowania gryzonie niszczą znacznie więcej produktów spożywczych niż wykazuje ich rzeczywiste zapotrzebowanie – tylko 10% żywności zjadają, a pozostałą część (90%) uszkadzają lub zanieczyszczają swoim moczem i odchodami. Obecność szczurów może stanowić ogromny problem dla właścicieli magazynów z żywnością, sklepów spożywczych, barów, restauracji, ale też mieszkańców, którzy przechowują przetwory w piwnicznej spiżarni wewnątrz bloku. W poszukiwaniu pożywienia szczury niszczą infrastrukturę: przegryzają kable elektryczne i telefoniczne, niszczą instalacje sanitarne, podkopują fundamenty budynków. Gryzonie najchętniej ścierają swoje ostre zęby na przewodach elektrycznych w samochodach lub w budynkach (badania mówią, że szczury powodują 20% wszystkich pożarów instalacji elektrycznych). Nie pogardzą również plastikowymi rurami kanalizacyjnymi i wodociągowymi, których rozszczelnienie może spowodować zalanie mieszkania.
Jak pozbyć się szczurów? Deratyzacja
Obecności szczurów nie można bagatelizować – jest wysoce niepożądana – szczury nie tylko wyrządzają szkody materialne (uszkadzają izolację termiczną i wodociągową, a czasem także fundamenty budynków), ale są też nosicielami groźnych pasożytów i chorób. To gatunek synantropijny, czyli silnie związany z siedliskami i działalnością człowieka, dlatego szczury najczęściej pojawiają się w dużych skupiskach ludzkich – w miastach na osiedlach domków jednorodzinnych, w blokowiskach i wieżowcach, ale także w pobliżu gospodarstw rolnych, gdzie mają łatwy dostęp do pożywienia. Gryzonie rozmnażają się w zastraszającym tempie, co sprawia, że populacja niebezpiecznie rośnie w ciągu zaledwie kilku miesięcy, dlatego niezmiernie istotne jest, by walkę z nimi podjąć jak najszybciej.
Zadzwoń 795 904 723 i zamów usługę deratyzacji
Jeżeli chcesz szybko pozbyć się szczurów postaw na profesjonalną deratyzację. Deratyzacja to proces zwalczania szkodliwych gryzoni, mający na celu zapobieganie chorobom zakaźnym, które przenoszą. Termin deratyzacja najczęściej stosuje się w odniesieniu do szczurów i myszy, ale obejmuje również inne szkodniki – kuny, krety, nornice. Dzięki bogatemu doświadczeniu oraz stosowaniu profesjonalnych metod zwalczania szczurów, deratyzacja jest bardzo skuteczna. W jej ramach stosuje się najczęściej:
- metody fizyczne, czyli wszelkiego rodzaju pułapki np. żywo-łowne lub sprężynowe; podczas ich stosowania należy wcześniej dokładnie ustalić, jak liczna jest populacja szkodników i które miejsca najczęściej odwiedzają;
- metody chemiczne, czyli wykorzystanie substancji trujących jak pestycydy, rodentycydy, czy antykoagulantów, najczęściej w postaci granulatów, rzadziej gazu. Przy stosowaniu tego rodzaju preparatów konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności (dlatego warto, by deratyzację przeprowadzali specjaliści). Substancje te mogą też działać z kilkugodzinnym opóźnieniem, aby uśpić czujność pozostałych osobników – jak wspominaliśmy szczury często wysyłają „zwiadowcę”, który sprawdza nowe pożywienie, a potem uważnie go obserwują. Jeżeli zwiadowca umrze zbyt szybko, reszta stada na pewno nie tknie trutki. Inne trucizny działają natychmiast, ale mogą być stosowane wyłącznie pod ścisłym nadzorem pracowników DDD.
Z pewnością jednak najlepsze rezultaty przyniesie połączeniu obu tych metod. Niezmiernie ważna zwłaszcza w przypadku miast może okazać się deratyzacja profilaktyczna, czyli działania, które mają na celu kontrolować liczebność szczurów na danym terytorium i nie dopuścić do jej zwiększenia. Ponieważ myszy i szczury przenoszą mnóstwo niebezpiecznych pasożytów i chorób, oprócz deratyzacji warto wykonać również dezynfekcję i dezynsekcję.
Kto jest zobowiązany przeprowadzić deratyzację?
Ponieważ duża populacja szczurów w miastach stanowi ogromne zagrożenie, deratyzacja jest obowiązkowa w niektórych przypadkach. Trzeba ją przeprowadzać w budynkach mieszkalnych, budynkach użyteczności publicznej, obiektach handlowych, usługowych i przemysłowych, zabudowaniach gospodarczych itp., a w szczególności w miejscach gromadzenia odpadów komunalnych, korytarzach piwnicznych, węzłach cieplnych, studzienkach przyłączy wodociągowych lub kanalizacyjnych. Deratyzację przeprowadza się zwykle dwa razy do roku tj. wiosną i jesienią oraz dodatkowo, niezależnie od pory roku na każdej nieruchomości, gdzie zauważono obecność szczurów. Deratyzacja jest obowiązkiem każdego właściciela, posiadacza bądź zarządcy nieruchomości. Jeśli ta konkretna osoba, nie chce jej wykonać samodzielnie, może to zlecić profesjonalnej firmie DDD, o czym pisaliśmy powyżej. Koszty przeprowadzenia deratyzacji ponosi oczywiście właściciel nieruchomości. Nieprzeprowadzenie deratyzacji stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny.